دوران بارداری تجربه زیبا و دلنشینی برای هر زن است که تغییرات فیزیولوژیک بسیاری را به همراه دارد. خوشبختانه این تغییرات در بیشتر موارد عوارضی برای سلامت مادر و جنین ایجاد نمی کند و اکثر زنان دوران بارداری را بدون مشکل خاصی سپری کرده و نوزاد سالمی را به دنیا می آورند، اما در مواردی ممکن است خطرات جدی، سلامت مادر و نوزاد را در دوران بارداری تهدید کند که ضرورت و اهمیت آموزش و مراقبت های دوران بارداری را آشکار می سازد.
با فواید زایمان طبیعی آشنا شوید
بسیاری از بانوان از تغییراتی که در بدنشان طی دوره بارداری رخ می دهد، بی اطلاع هستند و همین ناآگاهی موجب ترس و اضطراب آنها می شود. مشاوره در دوران بارداری و آگاهی از اقدامات قبل و بعد از زایمان سبب می شود شما مادر گرامی دوران شیرین بارداری را با آرامش بیشتری سپری کنید و فرزند سالمی به دنیا بیاورید.
کارشناسان مرکز مشاوره و خدمات بارداری و مامایی نورسته قصد دارند در این مقاله کلیه تغییرات بدن در طی دوران بارداری را برای شما توضیح دهند تا با آگاهی و اطلاعات کافی این تجربه از زندگی خود را به خوبی سپری کنید.
فهرست
در طی دوران بارداری بدن مادر دچار تغییرات محسوسی می شود. این تغییرات را می توان به سه دسته تقسیم کرد:
با توجه به ویژگی های جسمی و روانی افراد، ممکن است این تغییرات در هر بدن اندکی متفاوت عمل کند. اما الگوریتم یکسانی دارد.
تغییرات هورمونی سه ماهه اول به طور ناگهانی و شدید رخ می دهد. هورمون استروژن و پروژسترون دو مورد از هورمون های مهمی هستند که بیشترین تغییرات را به خود اختصاص می دهند.
مهم ترین نقش هورمون استروژن کمک به رشد و تکامل جنین است. سطح این هورمون در سه ماهه اول افزایش ضریبی دارد. هورمون استروژن با نازک تر کردن مواد مخاطی دهانه رحم راه ورود اسپرم به لوله های فالوپ را باز می کند. به عبارت ساده تر، این هورمون باعث بزرگ تر شدن رحم، سینه ها، مجاری پستانی و واژن می شود. استروژن، همچنین، موجب ارتجاعی شدن مفاصل لگن مادر و تسهیل فرایند زایمان می گردد. هورمون استروژن جریان خونی داخل رحم را تسریع کرده و به این ترتیب، لایه های رحمی را سالم نگه می دارد.
هورمون پروژسترون لایه های رحمی را ضخیم کرده و جریان مواد مغذی به جنین را افزایش می دهد. پروژسترون همچنین با تقویت دیواره های لگن و دریچه مخاطی از جنین محافظت می کند. این هورمون به شل شدن رباط ها و پیوندها کمک کرده و به این ترتیب، رحم آماده پذیرش جنین و زایمان می شود.
البته توجه داشته باشید به همان اندازه که تغییرات هورمونی در این دوران مفید هستند، بالا بودن سطح آنها نیز نیاز به مراقبت و آگاهی دارد. شما می توانید با ثبت نام در آکادمی بارداری دکتر عباسی سطح آگاهی خود را بالا برده و به خوبی از خود و جنین مراقبت نمایید.
خونریزی در دوران بارداری به ویژه سه ماه اول بسیار شایع است. تقریبا 20% مادران در سه ماهه اول بارداری مقداری خونریزی را تجربه می کنند. علت این خونریزی می تواند جایگزینی تخمک بارور شده، تغییرات گردن رحم، عفونت و یا موارد دیگر باشد. خونریزی واژینال در بیشتر موارد به صورت لکه بینی است که طبیعی و بی خطر می باشد. اما اگر بشکل خونریزی شدید مانند خونریزی دوران قاعدگی باشد، غیرطبیعی بوده و باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
از بارزترین خصوصیات سه ماهه اول بارداری، تغییرات عادات و ذائقه غذایی مادر است. رشد سریع هورمون استروژن در سه ماهه اول باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ می شود. توجه داشته باشید که میزان و شدت تهوع و استفراغ بایستی توسط پزشک متخصص بررسی شود.
یکی دیگر از نشانه ها و تغییرات بدن در سه ماهه اول بالا رفتن درجه حرارت بدن یا تب است. تب بالای 38 درجه در این دوران می تواند خطرناک باشد. نوشیدن آب فراوان و نوشیدنی های گرم و نیز مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین ث می تواند در بهبود و درمان تب در حاملگی موثر باشد.
با افزایش ترشح هورمون استروژن و گردش خون در محدوده واژن در ماه های اول بارداری، ترشحات نیز در این دوران افزایش پیدا می کند. ترشحات واژینال را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
توجه به رنگ و میزان ادرار در دوران ابتدایی بارداری بسیار اهمیت دارد. اگر ادرار در زمان خارج شدن از مجرا با سوزش و درد همراه باشد، علامت خوبی نیست و می تواند تبعات بدی به دنبال داشته باشد.
یکی دیگر از علائم و تغییرات بدن در ماه های ابتدایی بارداری، گرفتگی عضلات و سردرد است. چنانچه این علائم در شما وجود داشته باشد بایستی به پزشک متخصص مراجعه کنید زیرا این علائم برای سلامت شما و جنین می تواند خطرناک باشد.
برخی از مادران باردار ممکن است دچار بیماری های نهفته باشند. این بیماری ها در دوران بارداری خود را بروز می دهند و سبب بروز مشکلاتی برای جنین یا خانم باردار می شوند. بنابراین، بهتر است قبل از اقدام به بارداری تمامی آزمایشات و چکاپ های مربوط به سلامت عمومی بدن را انجام دهید.
به دلیل افزایش سطح برخی هورمون ها در ماه های ابتدایی بارداری، ناحیه اطراف نوک پستان ملتهب شده و احتمالا احساس درد خواهید داشت. همچنین، احتمالا با گذشت زمان رنگ نوک پستان ها نیز کمی تغییر می کند.
احساس خستگی و بی حالی در دوران بارداری مخصوصا در ابتدای سه ماهه اول امری طبیعی است. تقریبا 60% از کل زنان باردار این احساس خستگی را تجربه می کنند. اختلالات هورمونی، فعالیت بدن برای ساخت جفت، افزایش تامین خون و بطور کلی بالا رفتن متابولیسم بدن از دلایل خستگی حاملگی است.
بالا بودن سطح هورمون ها، تغییرات اخلاقی و رفتاری را محسوس تر می کند که امری کاملا طبیعی است. برای آشنایی با تغییرات رفتاری و مشاوره های بهبود روابط، پیشنهاد می کنیم در کلاس ها و دوره های مشاوره مرکز خدمات مشاوره و بارداری نورسته ثبت نام کنید.
سه ماهه دوم بارداری به ماه عسل بارداری معروف است. این دوره از هفته 13 بارداری (ماه چهارم) آغاز و تا هفته 28 بارداری ( ماه ششم) ادامه می یابد. در این دوره جفت تکامل یافته است و احتمال خطر سقط جنین بسیار ضعیف است. سه ماهه دوم بارداری آسان ترین مرحله بارداری است. در این دوره انرژی شما بیشتر می شود و آرامش بیشتری خواهید داشت. رشد جنین در این دوران بیشتر خواهد شد به گونه ای که بتدریج برآمدگی کودک را مشاهده خواهید کرد و حرکت جنین را برای نخستین بار حس می کنید.
شما مادر گرامی بایستی بین هفته های 18 تا 22 ام بارداری سونوگرافی انجام دهید تا پزشک بتواند میزان رشد جنین را بررسی نماید. جنسیت فرزند دلبندتان نیز در این مرحله مشخص می شود.
با ورود به سه ماهه دوم، تهوع و خستگی صبحگاهی بسیار کمرنگ می شود.
با بزرگ شدن رحم در سه ماهه دوم، عضلات و رباط های اطراف شکم تحت فشار قرار خواهند گرفت و ممکن است مقداری گرفتگی و درد در زیر شکم بوجود آورند. یکی از این عضلات رباط گرد یا لیگامان گرد است که رحم را در بارداری محاصره و حمایت می کند. در حقیقت، قسمت جلوی رحم توسط این رباط به کشاله ران (محل اتصال پاها به لگن) متصل می شود.
بطور کلی، رباط گرد در بدن بطور آهسته منقبض و منبسط می شود و حرکات آرامی دارد. اما در دوران بارداری دچار شُک شده و حرکات ناگهانی و سریع پیدا می کند که موجب درد می شود. برای کاهش درد زیر شکم، ورزش های تخصصی و انجام یوگا پیشنهاد می شود. البته توجه داشته باشید انجام حرکات ورزشی اشتباه می تواند سلامت مادر و جنین را بخطر بیندازد.
شما مادر گرامی می توانید با یوگا و فیتنس هایی که در کلینیک خدمات بارداری نورسته انجام می شود، از تشدید شدن دردهای عضلانی نجات پیدا کنید.
مسلما از سه ماهه اول تاکنون، جنین رشد بیشتری داشته است و شما دچار اضافه وزن شده اید. افزایش وزن ستون فقرات شما را تحت تاثیر قرار خواهد داد و احتمالا درد در ناحیه کمر را احساس می کنید. برای کاهش کمر درد و درمان آن بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:
خونریزی لثه ها از جمله تغییرات جسمی است که برای همه اتفاق نمی افتد. تغییرات هورمونی موجب انتقال خون بیشتر در ناحیه لثه ها شده و حساسیت آنها را افزایش خواهد داد. در این دوران به هنگام نخ دندان کشیدن و مسواک زدن بایستی بیشتر مراقب باشید.
در سه ماهه دوم گاهی حس می کنید عضلات رحم برای یک یا دو دقیقه منقبض می شوند. این انقباضات رحمی طبیعی هستند و کاملا تصادفی رخ می دهند. بنابراین جای نگرانی نیست و نباید آنها را نشانه زایمان تصور کنید. انقباضات رحمی معمولا به هنگام رابطه جنسی، حین انجام ورزش های شدید یا پر بودن مثانه اتفاق می افتند. لمس کردن برآمدگی جنین در رحم توسط اشخاص یا کم آبی نیز از دیگر دلایل انقباضات رحمی هستند.
حساسیت های پستانی که در سه ماهه اول تجربه کرده اید، در سه ماهه دوم کمتر می شود اما رشد سینه ها برای آماده سازی تغذیه نوزاد همچنان ادامه دارد. پوشیدن لباس های گشاد، خودداری از فشار و لمس نوک سینه ها به شما توصیه می شود.
تغییرات هورمونی موجب تورم غشای مخاطی شده که گرفتگی بینی و خرخر کردن شبانه را بدنبال خواهد داشت. این تغییرات همچنین باعث حساس شدن رگ های بینی و خون دماغ نیز می شوند. در صورت خونریزی بیش از حد بایستی به پزشک خود مراجعه نمایید.
با بزرگ شدن رحم، عروق خونی تحت فشار قرار می گیرند. این موضوع موجب سرگیجه می شود. همچنین، کاهش قند خون و تغییرات هورمونی نیز کم تاثیر نیستند. رعایت نکات زیر به کاهش سرگیجه کمک زیادی می کند:
در سه ماهه دوم، رحم از حفره لگن دور می شود و برای مدت کوتاهی (تا ابتدای سه ماهه سوم) مجبور نخواهید شد مرتبا به دستشویی بروید.
هورمون های بارداری موجب تقویت مو می شوند. این هورمون ها در سه ماهه دوم ترشح بیشتری دارند. بنابراین در این دوران شاهد رشد مو بر روی صورت، بازوها و پشت بدن خواهید بود.
توجه: برای از بین بردن موهای زائد در دوران بارداری به هیچ وجه از لیزر یا وکس موبر استفاده نکنید.
یکی از رایج ترین علائم سه ماهه دوم بارداری سردرد است. استراحت کافی و انجام روش های آرام سازی و تنفس صحیح می تواند در کاهش سردرد بسیار موثر باشد. مصرف آسپرین و ایبوپروفن در دوران بارداری به هیچ عنوان مجاز نیست.
هر چه وارد ماه های بالاتر بارداری می شوید، حد هورمون پروژسترون در بدن شما بیشتر می شود. پروژسترون موجب شل شدن عضلات گوارشی می شود. بنابراین کمی اختلال در دستگاه گوارش و دفع ایجاد می کند.
سه ماهه سوم بارداری نیز همانند سه ماهه اول و دوم با تغییراتی در بدن همراه است. سه ماهه سوم از هفته 28 ام آغاز و تا هفته 40 ام ادامه دارد.
رشد جنین از یک سو و فشار رحم به اندام های جانبی از سوی دیگر موجب می شود تا شما حس خستگی بیشتری را تجربه کنید. استراحت کافی، پیاده روی آرام و داشتن وعده های غذایی متعدد اما کم می تواند حس خستگی شما را کاهش دهد.
افزایش حجم شکم موجب ترشح بیشتر هورمون ریلاکسین و شل شدن عضلات و مفاصل می شود که نتیجه آن احساس درد در ناحیه کمر خواهد بود. قرار دادن بالش بین پاها هنگام خواب، بستن شکم و انجام یک سری نرمش ها باعث بهبود درد کمر می شود.
در سه ماهه سوم رحم فشار بیشتری به مثانه وارد می کند. این امر تکرر و بی اختیاری ادرار را بدنبال دارد.
سوزش معده یکی از شایع ترین علائم سه ماهه سوم بارداری است. هورمون های بارداری موجب اختلال در ورود اسید به معده می شود. همچنین، در این دوره رحم به معده فشار آورده و آن را به بالا می کشد که سبب افزایش سوزش معده می گردد.
تجمع مایعات در پایین تنه موجب ورم پا یا اِدِم (Edema) می شود. دراز کردن پاها و خودداری از پوشیدن جوراب و کفش تنگ ورم پا را به مقدار قابل توجهی کاهش می دهد.
آشنایی با تغییرات بدن در دوران بارداری باعث می شود که هیچ گونه نگرانی نداشته باشید. مرکز خدمات مشاوره و بارداری نورسته با ارائه کلیه خدمات و آموزش های لازم در دوره بارداری و قبل از بارداری به شما مادران گرامی کمک می کند تا دوران بارداری خود را به بهترین شکل سپری کنید. همچنین زایمان بدون درد و راحتی را تجربه کنید.
سوالات متداول
در دوران باردای تخلیه معده کمی با تاخیر انجام می شود. همچنین تاثیرات هورمونی ناشی از افزایش پروژسترون و کاهش مقدار موتیلین سبب سوزش معده می شوند.
بطور کلی مصرف آسپرین در دوران بارداری مجاز نیست. مگر اینکه خانم باردار به بیماری خاصی مبتلا باشد.
اجتناب از عواملی که سردرد را تحریک می کند، کنترل استرس، انجام تکنیک های صحیح تنفس عمیق، یوگا، ماساژ و داشتن تغذیه و خواب منظم
قبل از اقدام به بارداری به متخصص مراجعه کنید. در دوران بارداری تحت نظر باشید. از مصرف مواد مخدر، سیگار یا مشروبات الکلی بپرهیزید. تغذیه سالم و خواب کافی داشته باشید.
تغییر در مرکز ثقل ناشی از بزرگ شدن رحم، سست شدن مفاصل به دلیل ترشح هورمون ریلاکسین و کشیدگی رباط ها در ایجاد کمر درد دخالت دارد.