تبخال جنسی یکی از بیماری‌های مقاربتی است که سلامت جسمی و روانی زنان و مردان جامعه را به خطر می‌اندازد. رعایت کامل جوانب بهداشت و سلامت جنسی زنان و مراقبت از دستگاه تناسلی و واژن در هر سنی برای آنان امری بسیار مهم می باشد. به همین خاطر داشتن یک رابطه جنسی امن و سالم بر سلامت روان فرد و کیفیت زندگی او تاثیر مهمی دارد.
از این رو کنترل بیماری‌های مقاربتی و آگاهی بانوان از نحوه پیشگیری و درمان این نوع از بیماری‌ها در زندگی جنسی زنان حائز اهمیت است. آشنایی با فیزیولوژی دستگاه تناسلی زنان میتواند اهمیت و لزوم آگاهی زنان بر بهداشت ناحیه تناسلی و داشتن یک زندگی جنسی سالم را نمایان کند.
یکی از رویکردهای آشنایی با دستگاه تناسلی زنان این است که مجرای خروج ادرار در زنان کوتاه‌تر از آقایان می‌باشد، در نتیجه ورود باکتری‌ها به مثانه راحت‌تر می‌باشد. به همین دلیل زنان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به انواع عفونت‌ها و بیماری‌ها از طریق رابطه‌ی جنسی هستند.
رابطه‌ی جنسی محافظت نشده خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی از جمله تبخال تناسلی، ایدز، زگیل تناسلی و… را افزایش می‌دهد. در این میان تبخال تناسلی یکی از رایج‌ترین عفونت‌های مقاربتی است که مشکلات زیادی را برای زنان به همراه دارد.
این بیماری میتواند در دوران بارداری علاوه بر مادر، سلامت نوزاد را تهدید کند؛ از این رو آشنایی با راه‌های انتقال عفونت و هرپس تناسلی و پیشگیری از آن در زندگی جنسی زنان و مادران باردار اهمیت بسیاری برخوردار است.
فهرست
تبخال تناسلی یا هرپس یک عفونت آمیزشی واگیردار است که منشا آن ویروس هرپس سیمپلکس HSV می‌باشد. این بیماری یک مشکل مزمن است که پس از درمان نیز ممکن است بارها فرد را به چالش بکشد. همواره جسم و روح وی را درگیر نماید. با اینکه افراد بر اثر ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۲ به این بیماری مبتلا می‌شوند، اما ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 که عامل ایجاد تبخال دهانی می‌باشد هم میتواند، باعث ابتلا به تبخال تناسلی شود.
بیماری مقاربتی هرپس میتواند با علائم متفاوتی خود را نشان دهد؛ به گونه‌ای که در اولین مواجهه علائم آن در بدن بیمار بسیار شدید باشد. علاوه بر آن تحقیقات پزشکی نشان داده که شدت بروز این بیماری و نشانه‌های آن معمولا در زنان بیشتر از مردان است. اولین علائم معمولا چند هفته پس از ابتلا به عفونت در بدن بیمار ظاهر شده تا دو الی سه هفته بعد باقی می‌ماند.
بعد از گذشت چند روز با خشک و پوسته پوسته شدن تاول‌ها و زخم‌ها در بخش بیرونی ناحیه تناسلی زنان، علائم این بیماری التیام می‌یابند. معمولا پس از پیدایش بیماری، در عرض 5 الی 7 روز ضایعات جدید بیماری ایجاد شده و گسترش پیدا می‌کند.
غالبا تعیین دقیق زمان ابتلا به این بیماری عفونتی بسیار مشکل است، چرا که احتمال دارد بیمار در اولین ابتلا خود هیچ نشانه‌ای را تجربه نکرده باشد و پس از چند سال و بر اثر عود بیماری، نشانه‌های تبخال بر روی بدن وی به وجود آمده باشد.
قرمزی و بروز تاول‌های ریز به همراه سوزش یا خارش روی پوست و ناحیه اطراف آن از نشانه‌های ظاهری ابتلا به این بیماری است. تاول‌هایی که در پی فعالیت ویروس هرپس ظاهر میگردد، تاول‌های دردناک و زخم عمیق پوستی هستند که روی اندام تناسلی افراد بیمار ظاهر میگردد. نشانه‌های هرپس یا تبخال تناسلی در زنان بیشتر در ناحیه واژن، بخش بیرونی ناحیه تناسلی، باسن، مقعد و ران بروز می‌کند.
این علائم ممکن است در اثر عوامل مختلف تحریک شده و التهاب در گره‌های لنفاوی کشاله‌ی ران ایجاد گردد. داشتن نشانه‌های آنفولانزا مانند درد مفاصل، تب، سردرد یا دفع ادرار دردناک یا اذیت کننده از دیگر علائم تشدید این بیماری است. در موارد بسیار کمی ویروس تبخال بر روی سیستم عصبی تاثیر گذاشته و باعث بروز علائمی همچون سردرد، تهوع، استفراغ و مشکلات ادراری می‌شود.
برخی از زنان ممکن است در تبخال جنسی دچار التهاب، خارش یا سوزش در ناحیه واژن و رکتوم یا مقعد و حتی ترشحات غیر عادی واژینال دچار شوند. باید اشاره کرد محرک‌هایی مثل نور خورشید، فشار عصبی یا بیماری میتواند علائم بیماری تبخال تناسلی را تحریک کند.
پس از بروز علائم اولیه هرپس در بدن بیمار، گره‌های عصبی نخاع تا یک دوره زمانی، غیر فعال می‌ماند که به آن دوره نهفته میگویند؛ در این دوره هیچ نشانه‌ای از بیماری بروز نمی‌کند. علائم اولیه بیماری در بیشتر افراد قبل از بروز تاول‌ها به صورت خفیف است که به این علائم اولیه، پیش نشان میگویند. علائم پیش نشان میتواند به صورت خارش، مورمور شدن یا درد در ناحیه باسن، ران و لگن باشد.
دوره عود مجدد و بازگشت علائم بیماری تبخال تناسلی در برخی از افراد به چشم می‌خورد، به این صورت که عفونت ویروسی از رشته‌های عصبی به سطح پوست منتقل شده و موجب گسترش زخم‌ها و تاول‌ها در بدن بیمار میگردد. معمولا این عود مجدد بیماری در اغلب اوقات با علائمی خفیف‌تر از اولین ابتلا به این عفونت ویروسی است. در زمان عود مجدد زخم‌ها و تاول‌ها ممکن است در همان منطقه‌ی بروز علائم اولیه، ظاهر گردند.
عفونت ویروسی تبخال تناسلی یا هرپس سیمپلکس نوع 2 در بیشتر بیماران به صورت مکرر عود می‌کند، اما شدت علائم و حملات ویروسی آن به بدن به مرور زمان کمتر می‌شود. عود بیماری هرپس پس از سال اول، دارای شدت و تکرار کمتری است.
اصلی‌ترین راه انتقال این بیماری علی‌الخصوص در زنان از طریق آمیزش جنسی واژینال، مقعدی و رابطه جنسی دهانی می‌باشد. این بیماری در سه حالت میتواند به افراد دیگر منتقل گردد:
ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 بعد از تماس ناحیه آلوده به ویروس تبخال با لب در حین آمیزش منتقل میگردد.
علاوه بر این، این ویروس از طریق تماس مستقیم با پوست آلوده منتقل می‌شود؛ این رخ می‌دهد اولین نشانه‌های تبخال تناسلی و تاول‌ها و زخم‌ها بر روی بدن بیمار مشاهده شده و به طور کامل بهبود نیافته است.
در این حالت عفونت هرپس در بدن فرد بیمار هیچ علائم ظاهری را بروز نداده و از طریق تماس پوستی فرد سالم با پوست آلوده انتقال بیماری صورت می‌گیرد؛ زیرا ویروس میتواند بدون ایجاد تاول یا زخم قابل مشاهده فعال باشد که به این حالت ریزش بدون علامت میگویند. خطر انتقال این بیماری از مرد به زن بیشتر است.
برخی از افراد در صورت مبتلا شدن به این بیماری ویروسی ممکن است تا سال ها بعد به صورت تکرار شونده دچار زخم‌های تناسلی شوند؛ هر چند شدت این علائم به مرور زمان کمتر می‌شود.
یکی از مؤثرترین و ساده‌ترین روش‌های جلوگیری بیماری‌های مقاربتی استفاده از کاندوم است که این شیوه در مورد تبخال جنسی هم صدق می‌کند. در صورتی که یکی از شرکای جنسی به این بیماری مبتلا شده باشد، استفاده از کاندوم لاتکسی در هر بار رابطه جنسی احتمال انتقال ویروس تبخال تناسلی را کاهش می‌دهد.
احتمال ابتلا به عفونت ویروسی تبخال تناسلی به تعداد شرکای جنس، تعداد روابط جنسی و چگونگی استفاده از کاندوم بستگی دارد. در صورت ابتلای یکی از شرکای جنسی به این ویروس بهتر است تا زمانی که علائم بیماری به طور کامل از بین نرفته است، بیماری و عوارض ناشی از آن را به وسیله دارو و مراقبت‌های فردی مدیریت نموده از برقراری رابطه جنسی خودداری کرد.
بدین وسیله احتمال انتقال بیماری به سایر افراد به میزان قابل توجهی کاهش یافته و سلامت روابط جنسی به میزان زیاد افزایش می‌یابد. در همین راستا بهتر است به چند نکته توجه نماید:
1. زمانی که می‌خواهید رابطه جنسی برقرار کنید، با مشاهده زخم و ضایعات تبخال بر روی لب یا اطراف دهان، می بایست از رابطه جنسی دهانی خودداری کرد؛ زیرا امکان دارد با رابطه جنسی دهانی با وجود ویروس هرپس نوع 1 به شریک جنسی تبخال تناسلی را انتقال یابد.
2. برای پیشگیری از ویروس تبخال تناسلی، می‌بایست شرکای جنسی از احتمال انتقال این بیماری از طریق رابطه جنسی از آگاهی لازم برخوردار باشند.
3. اگر دارای شرکای جنسی متعددی هستید، انجام آزمایش‌های منظم به منظور تشخیص این عفونت ویروسی و سایر بیماری‌هایی که از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند، ضروری است. در صورت تشخیص عفونت هرپس تناسلی می‌توانید با رعایت اصول و موارد کاربردی رابطه جنسی ایمن و سالمی را تجربه کنید.
با وجود اینکه در زمانی که تاول‌ها و زخم‌ها وجود دارند، انتقال بیماری صورت می‌گیرد اما خطر انتقال این عفونت ویروسی در زمانی که نشانه‌های بیماری فعال است، بیشتر است به صورتی که طبق پژوهش‌ها در 10 درصد موارد در زوجینی که بیشتر از یک سال باهم رابطه جنسی داشته‌اند، این عفونت منتقل شده است.
در 70 درصد موارد این عفونت ویروسی در زمانی منتقل شده است که هیچ‌گونه علائمی مبنی بر وجود بیماری مشاهده نمی‌شود. باید اشاره کرد که حدود 6 روز پس از تماس جنسی فرد سالم با فرد آلوده به ویروس، بیمار متوجه بروز جوش‌ها و تاول‌هایی در ناحیه تناسلی خود خواهد شد.
عفونت ویروسی تبخال تناسلی یا هرپس سیمپلکس نوع 2 درمان خاصی ندارد اما به کمک داروهای ضد ویروس آسیکلوویر، فامسیکلوویر و والاسیکلوویر که به صورت خوراکی هستند و همچنین با مراقبت های بهداشتی می‌توان این بیماری را کنترل کرد.
1. در صورت ابتلا به این بیماری برای اولین بار، دوره درمان آن حدود 7 الی 10 روز است و معمولا داروهای ضد ویروس خوراکی برای بیمار تجویز می‌شود.
2. روش درمان دیگر، اپیزودیک و حمله‌ای است که داروهای ضد ویروس فقط در زمان بروز نشانه‌ها و پیش علامت‌های ویروس تبخال، باید مصرف شود.
3. درمان سرکوبگرانه در مواقعی پیشنهاد می‌شود که بیمار هر روز مقدار کمی دارو مصرف کند تا از بروز تبخال جلوگیری نماید که این درمان علاوه بر کاهش عود بیماری، احتمال انتقال آن به همسر یا شریک جنسی را نیز کاهش می‌دهد.
باید به این نکته اشاره کرد که برای انتخاب نوع درمان باید به بررسی مواردی مثل تکرار عفونت ویروسی تبخال، شدت علایم و میزان احتمال انتقال ویروس به شریک جنسی پرداخته و توجه کرد. علاوه بر مصرف داروهای ضد ویروس، درمان موضعی نیز برای تسکین درد ناشی از علائم و زخم‌ها و تاول‌های تبخال، پیشنهاد میگردد. نشستن در آب سرد به طور موقت درد و سوزش ناشی از زخم‌ها را کاهش می‌دهد.
4. لیزر درمانی به عنوان یکی از موثرترین روش‌های درمان تبخال تناسلی، روش درمانی دیگری است که اثر بخشی آن طولانی مدت و بهتر می‌باشد. این روش درمان برای افرادی مناسب است که به صورت مکرر و پی‌درپی به عفونت ویروسی تبخال تناسلی مبتلا می‌شوند. در واقع در این افراد لیزر درمانی از روز تبخال‌ها به مدت 3 ماه الی 1 سال جلوگیری خواهد کرد و همچنین، علائم و نشانه‌های این بیماری را تا مقدار بسیار زیادی کاهش می‌دهد.
در هنگام بارداری پزشک زنان و ماما از مادر باردار در مورد سلامت جسمی و روانی و علائم تبخال تناسلی سوال می‌کند. چنانچه مادر دارای سابقه تبخال تناسلی باشد، برای ارزیابی در زایمان و بررسی از نظر ضایعات هرپسی به واحد نمونه برداری ارجاع می‌شوند. یکی از موارد خطرناک تبخال تناسلی در زمان بارداری، سه ماهه سوم بارداری می‌باشد که به دلیل احتمال انتقال ویروس هرپس به نوزاد، زایمان سزارین پیشنهاد می‌شود.
این روش زایمان در زنانی که ضایعات فعال تبخال را در دستگاه تناسلی خود داشته یا علائمی مانند درد یا سوزش در ناحیه تناسلی خود دارند، مناسب‌ترین روش زایمان می‌باشد؛ اما در زنان با سابقه عفونت تبخال جنسی فاقد ضایعات فعال در دستگاه تناسلی، زایمان به روش سزارین توصیه نمی‌شود.
در این حالت زایمان واژنی میتواند کاملا مناسب باشد علاوه بر آن در صورت عدم فعال بودن ویروس هرپس مادر باردار در هفته‌های نزدیک به زایمان میتواند به وسیله مصرف داروهایی از طرف پزشک متخصص تجویز شده از شیوع این ویروس پیشگیری نماید.
در سه ماهه اول بارداری اگر مادر برای اولین بار مبتلا به عفونت هرپس شود، احتمال بسیار کمی دارد که جنین از طریق جفت مبتلا به این عفونت گردد؛ اما احتمال خطر سقط جنین یا اختلالات مادرزادی تا حدودی افزایش می‌یابد. اگر در شش هفته آخر بارداری مادر باردار مبتلا به این عفونت ویروسی شود احتمال عدم دریافت پشتیبانی سیستم ایمنی از نوزاد وجود دارد.
در نتیجه ممکن است در طی زایمان طبیعی این ویروس به نوزاد سرایت کند. در نهایت هنگام زایمان اگر مادر باردار دارای تاول یا زخم ویروس هرپس باشد، امکان پیشنهاد زایمان سزارین از طرف پزشک متخصص وجود دارد. از هفته 36 بارداری به تجویز پزشک متخصص، مادر باردار مبتلا به ویروس میتواند داروهای ضدویروسی مصرف کند تا احتمال بروز مجدد ویروس و سرایت آن در هنگام زایمان طبیعی به حداقل برسد.
علاوه بر آن مادر تا جایی که میتواند از استرس به دور باشد و از هرگونه آسیب پوستی در ناحیه تناسلی جلوگیری شود تا احتمال عود مجدد ویروس کاهش یابد.
همچنین مادران بارداری که سابقه‌ی تبخال تناسلی ندارند اما شریک جنسی یا همسر آن‌ها سابقه تبخال لب (هرپس نوع یک) یا تبخال تناسلی (هرپس نوع 2) را دارند می‌بایست از ارتباط جنسی دهانی، واژینال و مقعدی در سه ماهه‌ی سوم بارداری خودداری کنند. در تمام طول دوره‌ی بارداری استفاده از کاندوم در هنگام رابطه‌ی جنسی ضروری می‌باشد.
انتقال ویروس تبخال تناسلی از مادر آلوده به نوزاد صورت می‌گیرد که در حین زایمان طبیعی و عبور جنین از کانال زایمان نوزاد با ویروس هرپس موجود در دستگاه تناسلی مادر مواجه می‌شود؛ اما احتمال آلودگی جنین در رحم مادر و ایجاد عفونت تبخال جنسی در نوزاد در هنگام زایمان طبیعی خیلی کم می‌باشد.
خطر انتقال این عفونت به نوزاد در هنگام زایمان طبیعی حدود 40 درصد می‌باشد که به آن هرپس نوزادی میگویند. ویروس هرپس در نوزادان در موارد نادری باعث عفونت‌هایی در پوست، چشمان و دهان وی شده و در برخی موارد انتقال بیماری از مادر به نوزاد، میتواند بسیار شدید و کشنده باشد.
ویروس هرپس امکان دارد به سیستم عصبی مرکزی نوزاد وارد شده به آن آسیب زند یا منجر به عقب ماندگی ذهنی در نوزاد شود؛ بنابراین ابتلا به این عفونت در دوران بارداری خطرناک بوده و عوارضی همچون کاهش شنوایی، اختلال در بینایی یا ایجاد نابینایی، صرع و نیز مشکلات مربوط به یادگیری برای جنین ایجاد نماید.
13 درصد از نوزادانی که در هنگام تولد با وجود ابتلا به ویروس هرپس، علامت خاصی ندارند؛ اما به مرور زمان و در سالهای بالاتر رشد با مشکلات جدی و خطرناکی مواجه می‌شوند. با این حال تعداد کمی از نوزادان ممکن است دچار عوارض بلند مدت ویروسی هرپس تناسلی شده، با مشکلات جسمی و روانی در بزرگ‌سالی مواجه شوند.
افت شنوایی که به مرور زمان ممکن است کمتر شده در نهایت موجب کاهش شنوایی دائمی کودک شود (به صورتی که کودکان مبتلا به ناشنوایی هر دو گوش با مشکلات گفتاری و ارتباطی در بزرگ‌سالی مواجه خواهند شد.)، آسیب به بینایی و نابینایی کامل کودک، مشکل در یادگیری، دیس پراکسی (عدم هماهنگی فیزیکی) و صرع تنها بخشی از مشکلات نوزادان مبتلا به این عفونت ویروسی در بزرگ‌سالی می‌باشند.
نوزادانی که با تبخال تناسلی مادرزادی متولد می‌شوند، ممکن است با علائمی مثل زردی، التهاب ریه، بثورات کوچک و خالدار، بزرگی کبد و طحال، وزن کم در هنگام تولد، تشنج، یا کوچکی سر به دنیا آیند. برخی از این موارد قابل درمان بوده اما برخی دیگر موجب می‌شود که کودک تا مدت‌های طولانی با مشکلات ناشی از این عفونت درگیر باشد.
نوزاد انسان به دلیل اینکه در دوران جنینی و اوایل نوزادی از بدن آسیب‌پذیری برخوردار است، بیماری‌هایی همچون تبخال تناسلی میتواند مشکلات جبران ناپذیری را در سالهای بعدی متوجه وی نماید.
کلام آخر
تبخال تناسلی یکی از بیماری‌های جنسی واگیردار است که عمدتا از طریق روابط جنسی محافظت نشده بین شرکای جنسی منتقل میگردد. زنان به دلیل فیزیولوژی خاص که در ساختار بدنی خود دارند نسبت به مردان بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌گیرند.
در این بین ابتلا زنان باردار به این بیماری میتواند سلامت جنین را با مشکلات بسیاری روبه‌رو نماید. لذا آگاهی از این بیماری و راه‌های پیشگیری و انتقال آن میتواند هم تضمین کننده سلامت شرکای جنسی گردد و از سوی دیگر زمینه تولد نوزادان سالم را فراهم نماید.
این بیماری از طریق ارتباط جنسی و دهانی با افراد آلوده منتقل می‌شود.
اگر مادر به بیماری هرپس مبتلا شده باشد، ممکن است جنین در هنگام تولد و زایمان طبیعی به این بیماری مبتلا شود و در نتیجه دچار تشنج، بزرگی طحال و… شود.
ابتلا نوزاد اغلب در هنگام زایمان و از طریق تماس وی با سطوح آلوده بدن مادر رخ می‌دهد. عمل جراحی سزارین میتواند مانع ابتلا نوزاد به این بیماری شود.