زایمان طبیعی پس از سزارین مبحثی است که در چند سال اخیر جزو مهم‌ترین و داغ‌ترین مسائل مربوط زنان است. نظام سلامت کشور و کل دنیا در چند دهه گذشته سزارین را یکی از بهترین و موفق‌ترین روش‌های تولد وضع حمل عنوان می‌کردند؛ اما در حال حاضر تحقیقاتی در این زمینه انجام شده که نشان می‌دهد زایمان فیزیولوژیک یا طبیعی بهترین روش برای فارغ شدن مادران باردار است.
بر همین اساس در مراکز و کلینیک های درمانی پزشکان تا حد امکان از شیوه سزارین برای تولد کودک استفاده نمی‌کنند. امروزه در بسیاری از موارد پزشک برای زایمان دوم به مادر توصیه می‌کند به جای سزارین از زایمان طبیعی استفاده کند؛ اما خیلی از افراد جامعه بر این باورند که بعد از عمل سزارین دیگر امکان ندارد در زایمان‌های بعدی از شیوه‌های دیگری همچون زایمان طبیعی در آب، وضع حمل فیزیولوژیک و… استفاده کرد.
ما در این مقاله می‌خواهیم به طور علمی این فرضیه را بررسی نموده و پاسخ روشنی برای این دیدگاه ارائه دهیم.
فهرست
قبل از هر کاری بهتر است با شیوه زایمان سزارین آشنا شویم و بدانیم که این روش از چه پروسه‌ای تشکیل شده است؟ زایمان سزارین در حقیقت یک پروسه جراحی است که پزشک برای به دنیا آوردن کودک، شکم مادر را می‌شکافد. در نتیجه این فرایند، کودک به طور غیرطبیعی از رحم مادر خارج می‌گردد که هدف نهایی آن تضمین سلامت و نجات جان مادر و کودک است.
اصولا این فرآیند زمانی توسط پزشک توصیه می‌گردد که جان مادر یا جنین نهفته در رحم وی با خطر جدی مواجه شده باشد. همچنین از این طریق مادر می تواند تاریخ دقیق تولد کودک خود را بداند و تا زمان فارغ شدن خود اقدامات و تمهیداتی که در نظر دارد را به طور کامل برنامه ریزی نماید.
از سوی دیگر مسیر سخت و طولانی زایمان طبیعی منجر به استرس و ترس بیش از حد مادر برای وضع حمل می گردد. چنانچه ماما مشاهده نماید مادر بیش از اندازه دچار بی‌تابی و نگرانی است به طوری که نمی‌تواند اضطراب و استرس خود را کنترل کند؛ دستور زایمان سزارین را صادر می‌کند.
در زایمان سزارین با اینکه دوره درمان و بهبودی مادر بسیار طولانی است، اما فرد دچار افتادگی رحم و بی‌اختیاری ادرار نمی‌شود. در نهایت می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق در تاریخ مشخص نوزاد را به صورت کاملا سالم به دنیا آورد.
در پاره‌ای از مواقع پزشک با توجه به وضعیت مادر و کودک شیوه سزارین را برای وضع حمل الزامی می‌داند.
تحقیقات اخیر نشان داده ۷۰ الی ۸۰ درصد مادران می‌توانند زایمان طبیعی پس از سزارین تجربه نموده و این فرایند را موفقیت‌آمیز سپری کنند. در سال‌های قبل اگر زن بارداری به هر دلیلی زایمان اول خود را به روش سزارین انجام می داد، در سال‌های بعدی چنانچه اقدام به بارداری می‌نمود باید دوباره از روش سزارین برای تولد نوزاد خود استفاده می‌کرد.
چرا که در این شیوه رحم، عضلات و لایه‌های شکمی دچار شکاف عمیق شده‌اند که به وسیله بخیه جوش خورده‌اند؛ اما در سال‌های اخیر با توجه به شرایط مادر و مطالعه سوابق زایمان وی توسط پزشک می‌توان زایمان طبیعی پس از سزارین را برای مادر توصیه نمود.
هنگامی‌که فرد اقدام به زایمان طبیعی پس از سزارین می‌نمایند از مزایای این شیوه وضع حمل بهره‌مند می‌گردد. برخی از مزایای این شیوه عبارت‌اند:
در برخی موارد فرد در بارداری اولی خود از طریق زایمان سزارین وضع حمل کرده ولی در بارداری‌های بعدی خود تمایل دارد از بارداری و زایمان طبیعی برای فارغ شدن استفاده نماید. در این صورت برای زایمان بهتر و موفقیت آمیز باید به فاکتورهای زیر توجه نمود.
چنان‌که جراح در وضع حمل‌های قبلی از برش افقی و تحتانی برای شکافتن رحم استفاده کرده باشد، مادر می‌تواند برای بارداری های بعدی از زایمان واژینال استفاده نماید. در غیر این صورت اگر مادر برای زایمان از شیوه فیزیولوژیک استفاده کند، ممکن است دچار پارگی عضلات رحمی گردد.
اگر در بارداری قبلی پزشک به خاطر اینکه کودک در رحم مادرش مدفوع کرده یا جفت دچار مشکل شده و دستور به سزارین داده باشد، مادر می‌تواند در بارداری‌های بعدی از شیوه فیزیولوژیکی برای وضع حمل خود استفاده نمایید.
شانس موفقیت این شیوه زایمان زمانی بیشتر می‌گردد که در بارداری‌های قبلی دهانه رحم تا چند سانتی‌متر نیز باز شده باشد.
چنان‌که لگن و ساختمان بدن مادر به نحوی باشد که ماما تشخیص می دهد این فرد توانایی زایمان طبیعی را ندارد، دستور زایمان طبیعی را صادر نموده و وضع حمل را به شیوه سزارین پیش خواهد برد.
چنانچه فشار خون بالا یا عارضه پارگی عضلات رحمی دلیل اصلی سزارین در بارداری های قبلی بوده باشد، مادر نمی‌تواند از زایمان طبیعی برای وضع حمل و تولد کودک خود بهره‌مند شود. همچنین برای زایمان طبیعی رحم باید دارای شرایط استاندارد باشد و جنین دارای وزن مناسب بوده یا مشکل خاصی نداشته باشد. مادر از بیماری قلبی عروقی و فشارخون بالا دیابت رنج نبرده و فاصله بین ۲ بارداری کمتر از ۱۸ ماه نباشد.
بعد از سزارین اگر در بارداری های بعدی فرد قصد داشته باشد برای وضع حمل از زایمان فیزیولوژیک استفاده نماید باید با معایب این شیوه آشنا شود.
زایمان اورژانسی جزو مواردی است که در هر دوره ای از بارداری با توجه به سلامت مادر و جنین توسط پزشک تجویز می گردد؛ اما در 25 درصد زایمان ها ماما با توجه به شرایط مجبور می شود از سزارین اورژانسی برای تولید کودک استفاده نماید.
در 1 درصد موارد زایمان طبیعی پس از سزارین به دلیل پارگی عضلات شکمی و عفونت شدید مادر، پزشک ترجیح می دهد از سزارین برای وضع حمل مادر استفاده کند. آمار ها نشان می دهد که 2 الی 8 مادر از هر 1000 زایمان دچار پارگی محل برش سزارین قبلی شده‌اند؛ بنابراین 0.5 درصد نوزاد این مادران باید به شیوه سزارین اورژانسی به دنیا می آیند.
چنانچه در طول زایمان طبیعی پس از سزارین جنین دچار مشکل خاصی شود به طوری که سلامت و جان وی در خطر بیفتد ماما باید از سزارین اورژانسی کمک بگیرد . 2/0 درصد زایمان هایی که به سزارین ختم می شود به خاطر خطرات و مشکلاتی است که جان جنین را به خطر می اندازد.
قبل از اینکه مادر به زایمان طبیعی اقدام نماید باید سوابق پزشکی و وضعیت جسمانی و روانی مادر توسط پزشک متخصص به طور کامل بررسی گردد. همچنین مادر باید آگاهی و آمادگی لازم در مورد این شیوه را کسب نماید و وزن کودک نباید از ۴ کیلوگرم تجاوز کند.
با این حال اگر مادر دارای وضعیت جسمی و روانی کاملا نرمالی باشد و یا چندقلو باردار نباشد می تواند از شیوه زایمان در آب برای وضع حمل استفاده کند. این پروسه به شرطی امکان پذیر است که ماما و دستیاران وی در طول زایمان حالت های مختلف مادر را کاملا تحت نظر داشته باشد.
همچنین برای انجام زایمان در آب مادر و جنین باید دارای برخی شرایط ویژه باشند که ما در این بخش به طور خلاصه آن ها را مرور می کنیم.
کلام آخر
اگر قصد دارید در دومین زایمان خود از روش وضع حمل واژینال بهره مند شوید باید آمادگی روحی و جسمی مناسبی را در مواجه با این مبحث برخودار باشید. برای تولد فرزند دوم پس از اینکه فرزند اول خود را به شیوه سزارین به دنیا آورده اید باید به سوال های مختلفی همچون سابقه زایمان، وضعیت سلامت جنین و خودتان در طول بارداری پاسخ های منطقی ارائه دهید.
پزشک متخصص با معاینه کامل شما و بررسی کامل سوابق پزشکی تان به شما توضیح خواهد داد که می توانید زایمان طبیعی داشته باشید یا نه؟