شروع سن بارداری از زمانی است که یک بانو برای اولین بار پروسه پریودی را تجربه میکند و زمان خاتمه آن تا زمانی که دچار یائسگی خواهد شد. در طی این دوره دستگاه تولید مثل و رحم زن توانایی حمل جنین و باروری فولیکول‌ها را به طور کامل مهیا میکند. با این وجود وضعیت سلامت جسمی و روحی مادر در کنار سالم بودن فولیکول‌ها در پروسه بارداری از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.
همه زنان دنیا از زمانی‌که خود را می‌شناسند یا وارد سن بارداری می‌شوند، همواره در گوشه‌ای از ذهن خود حس و حال مادر شدن را بارها تصور می‌کنند. جالب است بدانید که بیش از ۲ میلیون تخمک نارس در تخمدان جنین دختر تولید شده و به صورت نیمه فعال ذخیره می‌شوند. بعد از اینکه دختران به سن بلوغ می‌رسند، یک یا چند تای این تخمک‌ها بالغ شده در هر دوره پریودی در داخل دستگاه تولیدمثل و رحم آزاد می‌شوند.
تا زمانی که فرد دچار یائسگی نشده باشد رهاسازی فولیکول و در نهایت توانایی باروری زنان ادامه خواهد داشت. اگر رحم دارای شرایط مناسبی باشد و تخمک‌های رها شده با اسپرم برخورد نمایند؛ در این صورت این سلول به جنین تبدیل می‌شود. در این حال زن باردار شده و ۹ ماه باید نطفه تشکیل شده را در وجود خود پرورش دهد تا این جنین بالغ شده و به دنیا بیاید.
در این مقاله سعی خواهیم نمود به طور جامع و کامل در مورد سن بارداری و پارامترهای دخیل در این مسئله صحبت کنیم.
فهرست
زنان از زمانی که دوران قاعدگی را تجربه می‌کنند، می‌توانند باردار شوند و حاملگی را به طور عینی لمس کنند. به عبارت دیگر سن بارداری از دوازده سالگی با شروع چرخه قاعدگی نمایان شده و رحم آمادگی خود را مبنی بر بالغ شدن تخمک‌ها اعلام می‌نماید. این پروسه تا زمانی که چرخه پریودی در بدن متوقف شود، ادامه خواهد یافت که عمدتا تا 61 سالگی به طول می‌انجامد.
به عبارت ساده‌تر چرخه قاعدگی نشان دهنده آمادگی کامل و جامع رحم زن برای بارداری و تخمک‌گذاری است. زمانی که این چرخه آغاز به فعالیت میکند، بلوغ فولیکول‌ها و آمادگی رحم زن برای رشد و نمو جنین را توصیف می‌نماید. در نتیجه توقف این چرخه، بیانگر عدم توانایی رحم برای حمل جنین و عدم توانایی تخمدان‌ها برای تکمیل پروسه تخمک گذاری و دوره بلوغ تخمک است.
عمدتا دوره پریودی هر 28 الی ۳۲ روز یک بار رخ داده و به طور عمده ۷ روز به طول می‌انجامد که در این دوره به دلیل آنکه فولیکول رها شده از تخمدان‌ها با اسپرم برخورد نکرده جنین تشکیل نشده است. در نتیجه دیواره‌های رحم به دلیل عدم لانه گزینی تخمک شروع به ریزش می‌کنند.
اگر بخواهیم قدرت باروری را در دوره‌های مختلف سنی یک زن بیان کنیم، باید سن بارداری را در چند دسته مختلف مورد بررسی قرار دهیم.
در این سن دختران و زنان توانایی باروری دارند و به روش‌های مختلف طبیعی و درمانی می‌توانند باردار شوند. ولی پزشکان و متخصصان این امر را برای بانوان و زنان جوان که در این دوره سنی به سر می برند، بسیار خطرناک می‌دانند. چرا که در این دوره سنی خود فرد از لحاظ روانی و جسمی در حال رشد است و با چالش‌های مختلفی همچون هیجانات مربوط به دوران بلوغ و حالات روحی و جسمی ناشی از ترشح هورمون‌های رشد مواجه است.
از سوی دیگر چون خود فرد هنوز از لحاظ هویت فردی و شخصیتی توسعه نیافته، به همین خاطر نتوانسته به جایگاه امنی برسد. در نهایت به هیچ عنوان آمادگی لازم برای پذیرش مسئولیت فرزند پروری را نخواهد داشت. در نتیجه بارداری در این دوره هم برای مادر، هم برای کودک مشکلات عدیده‌ای را به ارمغان می‌آورد.
مشکلات قلبی و عروقی، زایمان زودرس، فشارخون بالا، سقط جنین، وزن گیری ناقص جنین و… همگی چالش‌هایی هستند که مادران باردار زیر ۲۰ سال با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کنند. از سوی دیگر فیزیولوژی بدن مادر به دلیل اینکه به طور کامل رشد نکرده، لگن در حالت استاندارد و طبیعی برای زایمان و بارداری قرار ندارد. در این دوره زایمان طبیعی برای مادر به شدت سخت و زجرآور خواهد بود و تنها راه فارغ شدن و به دنیا آوردن کودک زایمان با روش سزارین است. استفاده از این شیوه زایمان مشکلات و آسیب‌های خاصی را برای مادر و کودک به دنبال دارد.
پنج سال دهه دوم و ۵ سال اول دهه سوم زندگی بهترین زمان بارداری برای زنان است که به عنوان اوج سن بارداری از آن یاد می‌شود. تحقیقات نشان داده تنها 10درصد از بارداری زنانی که در این دوره سنی هستند به سقط‌جنین ختم می‌گردد. همچنین ۳۰ درصد از افرادی که در این سن اقدام به فرزند آوری می‌نمایند موفق به بارداری می‌شوند.
به عبارت بهتر قدرت باروری زنان در حالت طبیعی در سنین 20 تا 30 سالگی است که بیشترین حالت ممکن را دارد. روند رشد جنین در این دوره سنی بسیار عالی و کامل بوده و مادر کمترین چالش را در دوران بارداری تجربه میکند. مادر به‌راحتی می‌تواند با کمک ماما در این دوره زایمان طبیعی انجام دهد و اگر بخواهد می‌تواند از شیوه‌های مختلف زایمان فیزیولوژیک همچون زایمان در آب استفاده کنید. این دوره بهترین زمان برای انجام انواع روش‌های زایمان طبیعی به خصوص زایمان در آب است
بر همین اساس متخصصان به افرادی که قصد دارند در سال‌های بعد اقدام به بارداری نمایند، پیشنهاد می‌کنند در این دوره سنی تخمک‌های خود را فریز نموده و در سال‌های بعد برای بارداری از این فولیکول‌های فریز شده استفاده کنند.
در سنین بارداری 35 الی 45 سالگی توان باروری زنان به شدت کاهش می‌یابد و درصد موفقیت باروری به شدت روند نزولی پیدا میکند. تحقیقات نشان داده قدرت بارداری در این سنین به ۱۲ درصد کاهش می‌یابد که در صورت موفقیت پروسه بارداری، مادر با مشکلات عدیده‌ای همچون دیابت، فشار خون بالا، مرده زایی، زایمان نارس روبرو خواهد شد.
همچنین جنین در شکم مادر با مشکلاتی همچون پلاسنتا پراویا، پره‌اکلامپسی و کمبود وزن مواجه شده و حتی دچار معلولیت‌های مختلف ذهنی و جسمی همچون سندروم داون می‌شوند. در این برهه به دلیل اینکه سلامت مادر و کودک تحت تاثیر عوامل مختلف قرار می‌گیرد پزشکان متخصص اغلب از زایمان سزارین برای تولد نوزاد در این دوره سنی استفاده می‌کنند.
اگر بانوان در این دوره سنی دچار یائسگی نشده باشند و دوره پریودی در نتیجه تخم‌گذاری باشد، باز هم تنها ۷ درصد از تلاش‌ها به بارداری ختم می‌شود. در این دوره سنی زنان ۲۶ هزار تخمک از ذخیره فولیکولی خود را از دست دادند که حجم قابل توجهی است. آمار و تحقیقات مرکز پزشکی نشان می‌دهد زنان بارداری که بالای ۴۵ سال سن دارند تنها 0.03 درصد زنان باردار کل جهان را تشکیل می‌دهند که نیمی از آنها از طریق روش‌های مختلف لقاح مصنوعی، رحم اجاره‌ای یا اسپرم و تخمک اهدایی باردار شدند.
در این برهه حتی شانس موفقیت روش‌های مختلف درمانی که برای بهبود ناباروری مورد استفاده قرار می‌گیرد از درصد موفقیت بسیار ناچیزی برخوردار هستند. در این دوران سلامت جسمی و روانی مادر نسبت به تندرستی جنین ارجحیت دارد؛ در صورتی که بارداری سلامت مادر را به خطر اندازد پزشک سریعا دستور به سقط جنین خواهد داد.
از سوی دیگر در این سن بارداری علاوه بر مادر، جنین نیز با مشکلاتی همچون احتمال بروز نقایص کروموزومی مواجه خواهد بود. ماما در این دوره استفاده از زایمان سزارین را نسبت به سایر روش‌ها برای فارغ شدن مادر ترجیح خواهد داد تا از این طریق به طور هم‌زمان سلامت مادر و کودک را تضمین نماید.
باروری تخمک و قدرت بارداری تنها به سن بارداری مادر و پدر بستگی ندارد؛ بلکه عوامل مختلفی در کیفیت بارداری دخیل است. در حالت طبیعی ۳۰ درصد از زنان و مردانی که مشکل خاصی ندارند و به طور طبیعی اقدام به فرزندآوری می‌نمایند، موفق به بارداری می‌شوند. برخی از پارامترهای تاثیرگذار در باروری زوجین به عبارت زیر است.
هنگامی‌که زن و مرد باهم رابطه جنسی برقرار می‌نمایند؛ اسپرم مرد در داخل رحم زن با تخمک برخورد کرده و باعث تشکیل نطفه می‌شود. اگر زن و مرد در طول یک سال برای بارداری به طور طبیعی اقدام نمایند ولی موفق به بارداری نشده باشند، باید به پزشک مراجعه نماید. اگر مشکل خاصی وجود داشته باشد زوجین باید در صورت لزوم از شیوه‌های درمانی ناباروری بهره‌مند شوند.
آمارهای به‌دست‌آمده از تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد که 10 الی 15 درصد زوج‌های جوان از ناباروری رنج می‌برند. در این بخش به طور خلاصه از شیوه‌های مختلف باروری صحبت خواهیم کرد:
این شیوه غالب‌ترین و اصلی‌ترین روش اقدام به بارداری است که در طی آن زوجین در حین آمیزش نباید از هیچ‌کدام از ابزارهای جلوگیری همچون قرص، کاندوم و… استفاده نمایند.
اگر بیش از یک سال زوجین با شیوه‌های بارداری طبیعی موفق نشده باشند، پزشک بنا به عوامل مختلف تشخیص می‌دهد از شیوه‌های زیر برای بارداری زوجین استفاده نماید.
میکرواینجکشن یا تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم یکی از روش‌های باروری غیرطبیعی یا درمان ناباروری می‌باشد. در این شیوه با تحریک تخمدان پزشک جراح تخمک‌های بالغ را خارج نموده و آنها را محیط آزمایشگاه توسط اسپرم بارور میکند. سپس جنین تشکیل شده توسط دستگاه‌های خاصی به رحم مادر منتقل می‌گردد تا بقیه پروسه بارداری به طوری طبیعی در داخل رحم سپری گردد.
در این ۲ روش تخمک و اسپرم در فضای آزمایشگاه با ترکیب‌های شیمیایی شستشو داده شده یا باهم ترکیب شده و زیگوت را تشکیل می‌دهند. یا بدون اینکه باهم لقاح پیدا کنند و نطفه تشکیل شده باشد، توسط دستگاه خاصی به رحم مادر و داخل لوله فالوپ تزریق می‌شود. بعد از انتقال، سلول باید تمام مراحل لانه گزینی و بارداری طبیعی را در داخل رحم به صورت کاملا نرمال طی نمایید.
درصد موفقیت این شیوه درمانی ۲۶ درصد بوده که با انجام عمل لاپاراسکوپی صورت می‌گیرد و امروزه کاربرد کمتری نسبت به سایر روش‌های بارداری دارد.
در این شیوه تخمک بالغ از طریق عمل جراحی از تخمدان برداشته شده، در فضای آزمایشگاه با اسپرم ترکیب می‌شود. بعد از اینکه سلول در محیط آزمایشگاه کشت شد و شروع به تقسیم سلولی و تشکیل رویان نمود به داخل رحم انتقال داده می‌شود. درصد موفقیت این روش تا سن بارداری ۳۵ سال 40 درصد بوده و بعد از آن احتمال موفقیت تا ۵ درصد کاهش پیدا میکند.
در این شیوه مایع منی توسط مواد شیمیایی شستشو داده می‌شود، سپس اسپرم‌های مقاوم و سالم‌تر جدا می‌گردند. در نهایت این اسپرم‌ها توسط ۱ دستگاه به داخل رحم تزریق می‌گردند که احتمال بارداری ۷ تا ۱۶ درصد افزایش می‌یابد.
در این حالت اسپرم با تخمک ترکیب شده اما به جای رحم مادر به رحم فرد دیگری به عنوان رحم جایگزین منتقل می‌گردد. در این حالت رحم مادر به دلایل مختلفی توانایی نگهداری و حمل جنین را ندارد، برای همین از رحم فرد دیگری استفاده می‌شود. پس از آنکه پروسه بارداری به اتمام رسید نوزاد به مادر و پدر ژنتیکی خود تحویل داده می‌شود.
چنانچه تخمک زن یا اسپرم مرد دارای نقص و مشکلات جدی باشد که به کمک شیوه‌های مختلف نتوان آن را مرتفع نمود. زوجین می‌توانند از روش تخمک، اسپرم و یا جنین اهدایی بهره‌مند شوند و از این طریق صاحب فرزند شوند.
در این شیوه تخمک یا اسپرم اهدایی با کمک روش‌های مختلف آزمایشگاهی همچون (IVF) و (ICSI) باهم لقاح پیدا می‌کنند. در نهایت سلول و رویان تشکیل شده به داخل رحم مادر منتقل می‌شود تا پروسه‌های دیگر بارداری را به صورت طبیعی در داخل رحم طی نماید.
شکل 6 مرسوم‌ترین شیوه زایمان که سازگاری بسیار بالایی با فیزیولوژی بدن مادر دارد، زایمان طبیعی است.
بعد از آن که زوجین با شیوه‌های مختلف طبیعی و کمک باروری طعم پدر و مادر شدن را چشیدن و باردار شده‌اند. مادر باید ۹ ماه جنین را در وجود خود پرورش دهد که به آن دوران بارداری یا حاملگی اطلاق می‌گردد. در دوران حاملگی جنین از طریق جفت تغذیه شده و اعضاء و جوارح وی رشد میکند.
بعد از ۹ ماه جنین انسان به طور کامل رشد کرده، به راحتی و بدون اینکه نیازمند کمکی باشد می‌تواند بیرون از رحم به زندگی خود ادامه دهد. در این مرحله ماما با استفاده از روش‌های مختلف زایمان کمک میکند نوزاد به سلامت متولد گردد. زایمان طبیعی، زایمان در آب و زایمان سزارین شایع‌ترین شیوه‌های فارغ شدن مادران هستند که هم اکنون در سراسر دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مرسوم‌ترین شیوه زایمان و تولد کودک که سازگاری بسیار بالایی با فیزیولوژی بدن مادر دارد، زایمان طبیعی است. این شیوه طی قرن‌ها مرسوم بوده و امروزه در زایشگاه‌ها، خانه‌ها و مراکز درمانی کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این شیوه مادر درد زیادی تحمل میکند که به محض تولد نوزاد این دردها به طور کامل مرتفع می‌شوند.
استفاده از انواع مختلف گازهای استنشاقی، داروهای مسکن و ضد درد در کاهش عوارض زایمان طبیعی مرسوم است. این شیوه زایمان برای مادران استفاده می شود که دارای سن بارداری ۱۹ تا ۳۵ بوده و حالت طبیعی و نرمال دارند. این شیوه زایمان در برخی مواقع برای وضع حمل مادرانی که دارای سن بالاتر از 35 هستند نیز استفاده می‌شود.
در فرایند زایمان طبیعی درد و فشار روانی بسیار زیادی بر پیکره مادر وارد می شود که در برخی موارد بدن وی توانایی تحمل این حجم از درد را ندارد. در فرایند زایمان در آب با استفاده از وان آبگرم علاوه بر اینکه تحرک مادر افزایش می‌یابد، درد زایمان کاهش یافته و از شدت انقباضات عضلانی و رحمی کاسته می‌شود.
این شیوه زایمان عموما برای مادرانی توصیه می‌شود که سن بارداری آنها زیر ۳۵ سال هستند و درگیر بیماری‌هایی همچون فشارخون بالا، هرپس یا چاقی مفرط نیستند.
زایمان سزارین در واقع یک پروسه جراحی است که پزشک جراح شکم مادر را می‌شکافد و نوزاد از رحم مادر خارج می‌شود. این شیوه زایمان خصوصا برای مادرانی توصیه می‌شود که سن آنها کمتر از ۲۰ سال یا بیشتر از ۳۵ سال باشد. همچنین اگر مادر با روش‌های غیرطبیعی و کمک باروری باردار شده باشد اصولا برای تولد کودک از زایمان سزارین استفاده می‌کنند.
مطالب زیر را مطالعه کنید
کلام آخر
دوران ۲۰ الی 35 سالگی بهترین زمان برای اقدام به بارداری است. به عبارت بهتر بیشترین شانس باروری و سن بارداری دهه دوم و اوایل دهه سوم زندگی می باشد. چرا که احتمال تولد فرزند سالم و بروز مشکلات جسمی و روحی در مادران باردار در این دوره سنی بسیار اندک است. مشاوره و همراهی یک پزشک کاردان و متخصص از زمان اقدام به بارداری تا زایمان می تواند تاثیرات مثبت فراوانی در بر داشته باشد.
بنابراین قبل از اینکه فرصت طلایی بارداری در سن 20 الی 35 سالگی را از دست بدهید بهتر است تحت نظر یک پزشک اقدام به فرزند آوری نمایید.