زایمان در آب یکی از روش های نوین وضع حمل فیزیولوژیک است که به کمک آب درد ناشی از زایمان کاهش داده می شود. این شیوه به مادران باردار کمک می‌کند تا وضع حمل راحت تری را تجربه کرده و در مدت زمان کمتری فارغ شوند؛ اما آیا این نوع از زایمان برای همه زنان توصیه می شود؟ آیا همه مراحل به دنیا آمدن بچه در این شیوه در داخل آب انجام می شود؟ چه زمانی زن باردار باید وارد وان آب شود؟ زایمان در آب چه مراحلی دارد؟
در این مقاله سعی خواهیم نمود تا به تمام این سوالات پاسخ دهیم و در مورد ابعاد مثبت و منفی و خطرات این شیوه زایمان صحبت نماییم.
فهرست
حتما در همه سریال ها و فیلم ها دیده‌اید که به محض شروع درد زایمان زنان باردار، قابله یا پزشک سریعاً از افراد دور بر خود می‌خواهد آبگرم تهیه کنند و در اختیار وی قرار دهند. به نظر می رسد که آبگرم نقش زیادی در مراحل مختلف زایمان از زمان های گذشته تا به الان داشته است؛ به عبارت ساده‌تر آب جزء لاینفک پروسه زایمان طبیعی محسوب می گردد.
نتایج به دست آمده از پژوهش های مختلف نشان می دهد که استفاده از آب گرم در مراحل اولیه زایمان باعث کاهش درد مادر شده و درد ناشی از انقباضات رحمی را تسکین می دهد. از سوی دیگر دمای بالای آب باعث می شود تا عضلات و دهانه رحم دچار انبساط شده و خروج جنین راحت تر و سریع تر صورت بگیرد.
همچنین، استفاده از آبگرم باعث از بین رفتن آلودگی ها و عوامل بیماری زایی می شود که ممکن است جان مادر یا جنین نوزاد تازه متولد شده را با خطر مواجه کند.
امروزه با بهره گیری از علوم گذشته و یافته های حاصل از تحقیقات به عمل آمده در کشورهای مختلف، زایمان در آب در چند دهه اخیر محبوبیت بیشتری پیدا کرده است. غوطه‌ور شدن در آب در مرحله اول زایمان، کوتاه شدن مدت زایمان و احساس آرامش بیشتر مادر، حین وضع حمل باعث شده تا افراد بسیاری از این شیوه به عنوان تجربه شیرین زایمان و تولد نوزاد یاد کنند.
بر همین اساس امروزه برخی از بیمارستان ها و کلینیک ها از وان آب گرم برای انجام زایمان استفاده می کنند، به صورتی که یک بخش یا تمام مراحل زایمان در داخل آب صورت می گیرد. به دلیل این که جنین ۹ ماه را در کیسه پر از مایع آمنیوتیک سپری کرده است، ورود به محیطی که کماکان با فضایی که در آن قرار داشته هماهنگی دارد، برای وی خوشایندتر خواهد بود.
مطمئنا برای مادر نیز لحظه ای دل پذیرتر از متولد شدن موجودی که ۹ ماه آن را با گوشت، خون و پوست خود پرورش داده، نخواهد بود. مادر به محض رویت نوزاد تمام سختی ها و مرارت هایی که تا چند لحظه پیش تجربه کرده را به طور کامل فراموش خواهد کرد.
قبل از هر چیزی بانوان باردار باید به پزشک خود مراجعه کرده و در مورد انتخاب نحوه زایمان خود با وی مشورت نمایند. در این مرحله پزشک موظف است با کنترل وضعیت سلامت مادر و جنین و بررسی شرایط و وضعیت جسمانی هر دوی آن ها تشخیص دهد چه نوع زایمانی برای مادر مناسب است.
برای انتخاب زایمان در آب باید وضعیت جسمانی مادر همچون فشار خون، ضربان قلب و… نرمال باشد تا مادر بتواند به طور طبیعی و معمولی نوزاد خود را در داخل آب به دنیا بیاورد. همچنین وضعیت جنین همچون قرارگیری آن در داخل رحم مادر، نحوه وزن گیری و سلامت وی نیز از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است.
تحقیقات اخیر نشان داده که مادر باید قبل از فرا رسیدن موعد زایمان اطلاعات کافی در مورد نحوه وضع حمل داشته باشد تا بداند در چه زمانی باید وارد استخر شود؟ ماما چه وظیفه‌ای دارد و چه خواهد کرد؟ دمای استخر زایمان باید چقدر باشد؟ آیا هر زمان که بخواهد می تواند از وان آبگرم خارج شود یا نه؟ طولانی ترین زمانی که باید در آب بماند چقدر است؟ آیا ماما پس از بررسی وضعیت مادر و جنین پیشنهاد می کند که از آب خارج شود؟ اگر نوزاد در آب به دنیا بیاید چه اتفاقی می افتد؟ آیا به محض تولد، مادر باید از استخر خارج شود؟
مادر باید در مورد همه این موارد اطلاعات کافی داشته باشد به همین دلیل با شرکت در دوره های آموزش بارداری و زایمان می توان از جزئیات مختلف مطلع گشت. تحقیقات و تجربیات به دست آمده نشان داده مادرانی که از این اطلاعات برخوردار می شوند در هنگام زایمان همکاری بیشتری با ماما، پرستار و دستیاران دارند.
بر اساس یافته های پزشکی، دو شیوه در حین زایمان در داخل آب مطرح است که مادران باردار می توانند به دلخواه هر کدام از این شیوه ها را انتخاب نمایند. البته در این بین تشخیص ماما و سیاست کلینیک ها و بیمارستان های مجری این طرح نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است که قبل از زایمان باید در این مورد اطلاعات کافی را دریافت کرده باشید.
مرحله اول:
در این بخش مادر فقط مرحله ای از پروسه زایمان را در داخل وان سپری می کند و به محض گشاد شدن دهانه رحم و باز شدن آن مادر از وان آب گرم خارج می شود تا فرزند خود را به دنیا آورد.
مرحله دوم:
در مرحله دوم مادر از اولین زمانی که نشانه های زایمان را مشاهده می کند تا لحظه ای که بچه به دنیا می آید در داخل وان آب گرم قرار می گیرد. فراموش نکنید که در زایمان هایی که به روش فیزیولوژیک صورت می گیرد، مهم‌ترین مسئله وضعیت جنین و نحوه قرارگیری آن در رحم مادر است.
مراحل مختلف زایمان در آب یا زایمان طبیعی با پارگی کیسه آب و جاری شدن ترشحات و مایعات از داخل رحم صورت می گیرد. به دنبال آن ماهیچه های رحمی به فاصله زمانی متناوب و منظم شروع به انقباض می کند که در این مرحله بهتر است مادر بلافاصله به مراکز درمانی انتقال داده شود.
در این مرحله متخصص زنان بعد از معاینه مادر وی را به اتاق زایمان هدایت می نماید که در این حالت طبق هماهنگی های قبلی، مادر در داخل وان آب گرم قرار می گیرد.
با استفاده از این شیوه انقباضات رحمی تسهیل یافته و درد ناشی از انقباضات رحم کاهش می یابد و وزن مادر به دلیل شناور بودن وی در آب کاهش پیدا می کند. در نتیجه فرد به راحتی می تواند در داخل آب حرکت کند و روند زایمان سرعت بیشتری به خود می گیرد.
در این مرحله ۳ پوزیشن برای مادر توصیه می شود
توجه داشته باشید که انجام ماساژ، ایجاد فضای آرامش بخش با کمک موسیقی یا نور پردازی، حضور همسر و… باعث تولید هورمون اکسی توسین و اندورفین می شود. این هورمون ها بدن مادر را وادار می کند که آستانه تحمل درد بیشتری داشته باشد و موجب تسریع پروسه زایمان می گردد. در نتیجه نیازی به استفاده از داروهای مسکن و ضد درد حس نخواهد شد و یا حداقل به میزان قابل توجهی مصرف آن کاهش خواهد یافت.
در سال ۱۸۰۳ اولین زایمان فیزیولوژیک در آب (Water Births) در فرانسه صورت گرفت و در مدت زمان اندکی به یکی از روش های متناوب زایمان در کشورهای مختلف تبدیل گشت. این شیوه در سال های اخیر به دلیل مزایایی که داشت بیشتر مورد توجه قرار گرفت.
پژوهش های اخیر نشان می دهد که زنانی که در آب زایمان می کنند 32.9 درصد نسبت به زنانی که به صورت طبیعی زایمان کرده‌اند، از جراحت کمتری برخوردار هستند و حداکثر 42 روز پس از زایمان بهبودی کامل خود را به دست می آورند.
همچنین این زنان 25.5 درصد نسبت به زنانی که به روش های مختلف دیگری وضع حمل می کنند، استرس کمتری را تجربه می کنند. از دیگر مزایای قابل توجه این شیوه زایمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
مادرانی که می خواهند از شیوه زایمان در آب (Water Births) برای تولد فرزند خود استفاده نمایند.
ماماها در مورد روش های مختلف زایمان آموزش های لازم را فراگرفته اند و در مورد زایمان در آب نیز از اطلاعات کافی برخوردار هستند. ماما وظیفه دارد سلامت شما و جنینتان را در حین زایمان تحت نظر داشته باشد و در این راستا از تجهیزات ضدآبی برای کنترل و بررسی ضربان قلب نوزاد و آینه ای برای بررسی نوزاد در هنگام بیرون آمدن استفاده نماید.
ماما و دستیارانش باید به طور مداوم دمای آب و ساعتی را که در داخل استخر هستید را به صورت کاملا دقیق بررسی کنند تا مطمئن شوند شما در طول زایمان احساس راحتی و آرامش خواهید داشت.
دمای استخر زایمان نباید بالاتر از 37.5 درجه سانتی گراد باشد، چنانچه دمای آب افزایش یافت ماما وظیفه دارد این تغییر دما را بررسی نماید.
همچنین او باید به طور مداوم انقباضات و وضعیت جسمانی مادر را بررسی کند تا اگر مادر دچار مشکلاتی همچون افزایش خونریزی، بالا رفتن غیر متعارف دما و فشارخون گشت سریعا وی را از وان آب خارج نماید.
وضع حمل به شیوه های مختلف می تواند خطرات و مناسبات خاص خود را داشته باشد در این بین برای حفظ جان مادر و سلامت نوزاد ماما باید تشخیص نهایی را در مورد شیوه زایمان تعیین نماید. انتخاب زایمان در آب با توجه به مزایای قابل توجهی که دارد برای همه مادران مناسب نیست و ممکن است خطراتی را نیز در پی داشته باشد. زایمان در آب برای زنانی توصیه می شود که 37 هفته بارداری را سپری کرده اند و جنین در مایع آمنیوتیک شفاف به سر می برد.
این شیوه برای زنانی که وزن آن ها بیش از 110 کیلوگرم است و تجربه زایمان سزارین داشته اند گزینه مناسبی نخواهد بود.
زایمان در آب برای مادرانی که دچار عفونت خون یا عفونت بارداری هستند گزینه مناسبی نخواهد بود. همچنین تب مادر بالاتر از 38 درجه سانتی گراد باشد امکان زایمان در آب وجود ندارد.
چنانچه مادر دچار زایمان زودرس (کمتر از 37 هفته) و خونریزی شدید باشد شیوه زایمان در آب برای او و جنین بسیار خطرناک خواهد بود.
جنین دچار مسمومیت یا مشکلاتی باشد یا مدفوع خود را بلعیده باشد که بلافاصله بعد از تولد نیاز به احیا یا بررسی علائم حیاتی وی ضروری خواهد بود.
مادر به تب خال جنسی مبتلا شده باشد، چرا که ویروس مولد این بیماری در داخل آب به سرعت منتقل شده و ممکن است نوزاد را هم درگیر کند.
اگر نوزاد دچار نقص دستگاه تنفسی باشد ممکن است به محض ورود به داخل آب دچار آمبولی شده و جان خود را از دست دهد.
اگر نوزاد در حالت بریچ در داخل رحم مادر است به طوری که پاهای وی در قسمت تحتانی و سر او در قسمت بالای رحم قرار بگیرد.
دانستن اینکه چه چیزی در هنگام زایمان و استفاده از استخر زایمان می تواند به شما کمک کند باعث می شود تا شما در هنگام وضع حمل احساس آمادگی بیشتری داشته باشید. به یاد داشته باشید که شما می توانید با خیال راحت از وان آب گرم استفاده نموده هر طور که می‌خواهید وارد آن شده و از وان خارج شوید.
اما به دلیل درد و یا کاهش قند خون ممکن است روی پاهای خود نتوانید بایستید در این هنگام بهتر است، یک پرستار در هنگام ورود و خروج از استخر به شما کمک کند. در حین استفاده از استخر، ایده بهتر این است که از نوشیدنی های مختلف استفاده کنید تا علاوه بر اینکه بدنتان به خوبی هیدراته شود، دچار افت قند خون نشوید.
با نزدیک تر شدن به تولد نوزاد، رنگ آب تغییر کرده و بافت های متنوعی را در داخل آن مشاهده می کنید، پس نگران نباشید چرا که این مناظر به احتمال زیاد طبیعی هستند.
اطمینان پیدا کنید که وان آب کاملا تمیز و به دور از هر گونه آلودگی است، به طوری که تمام سطوح آن با یک ضدعفونی کننده استریل شده باشد.
شما می‌توانید هر لباسی که با آن احساس راحتی دارید در هنگام زایمان به تن داشته باشید ولی بهتر است این لباس فقط بالاتنه شما را بپوشاند تا ماما بتواند به راحتی مراحل مختلف زایمان را زیر نظر داشته باشد و وضعیت شما و نوزاد را به طور دقیق بررسی کند.
فراموش نکنید همه مراکز پزشکی و بیمارستان ها دارای تجهیزات زایمان در آب نیستند و تنها بخشی از زایشگاه ها از وان آبگرم برخوردار هستند؛ بنابراین برای زایمان به این شیوه اول باید به مراکز مورد نظرتان مراجعه نمایید و بررسی کنید که آیا مجموعه مورد نظرتان چنین خدماتی را به شما ارائه می دهند یا نه
در مرحله سوم زایمان یعنی زمانی که صرف خارج کردن و کوتاه کردن جفت می شود بهتر است از وان خارج شوید و بقیه پروسه زایمان را در خشکی و بر روی تخت دنبال کنید. چرا که این کار هم روند رسیدگی و درمان را تسریع می نماید و از سوی دیگر حس خوشایندتری به مادر منتقل می کند.
کلام آخر
زایمان در آب یکی از محبوب ترین روش های وضع حمل است که به دلیل سهولت در تولد نوزاد و تحرک مادر در سراسر دنیا در حال اجرا است.
زایمان یکی از سخت ترین و دردآورترین تجربیات بشر است. به گونه ای که دانشمندان بیان می کنند درد زایمان معادل 57 واحد می باشد که برابر درد شکستن هم زمان 20 استخوان بدن است. بر همین اساس استفاده از شیوه های مختلف در راستای کاهش درد و زمان زایمان می تواند نقش بسزایی در روند وضع حمل مادران و زنان باردار داشته باشد.
بیشتر بدانید:
نکاتی درباره خونریزی بعد از زایمان